کوتاه‌سرایی و شتاب زندگی امروز

دوست گرامی خانم الهه یوسفی رامندی، درود بر شما. سه اثر ارسالی شما را خواندم. قطعاتی موجز و کوتاه که کمابیش به لحاظ ساختار و محتوا، در حال و هوای سروده‌های قبلی شما قرار دارند.
كوتاه‌سرايي در شعر فارسي، پيشينه‌اي طولاني دارد. در ادبيات كهن قالب‌هايي چون رباعي، دوبيتي، نوخسرواني را داشته‌ايم و به جز آن «مفردات»، «تك بيت ها» و «شاه بيت ها» نيز اگرچه به عنوان قالب مستقلي شناخته نشده‌اند، همواره مورد توجه و اقبال بوده‌اند.
اما موج كوتاه‌سرايي در قالب‌هاي نسبتاً جديد و ابداعي در سال‌هاي اخير بسيار داغ بوده است. در روزگار ما به دليل گسترش تكنولوژي، در سراسر جهان توجه و اقبال گسترده‌اي به كوتاه‌نويسي شده و كشور ما نيز از اين اتقاق دور نمانده است؛ قالب‌هايي چون: طرح، طرح واره، هايكو، پيرسكه و سه‌گاني قالب‌هايي هستندكه می‌توان گفت با شتاب زندگي امروز و نيازهاي زمان سازگاري و تطابق دارند.
حقيقت آن است كه كوتاه‌سرايي با شتاب وحشتناك زندگي امروز، سازگار است. موج گسترده و خروشان تك بيت‌ها و سطرهاي برگزيده‌اي كه شاعران در شبكه‌هاي اجتماعي و فضاي مجازي با ديگران به اشتراك مي‌گذارند، به خوبي مويد اين مطلب است. امروزه به جز مخاطبان خاص، كمتر كسي حوصله‌ي خواندن منظومه‌هاي طولاني را دارد. فرصت آدم‌ها اندك است و آن‌ها به جاي خواندن كتابي چند ده يا چند صد صفحه‌اي از يك شاعر يا ديوان‌هاي قطور، ترجيح مي‌دهند بيتي و سطري درخشان يا گزيده را بخوانند، به خاطر بسپارند و احياناً با ديگران به اشتراك بگذارند. بديهي است كه اين شتابزدگي مي‌تواند داراي آسيب‌هايي نيز براي حوزه‌ي ادبيات باشد؛ اولين آسيب آن شايد اين باشد كه اين مطالعه‌ي شتابزده و گذرا، فرصت عميق شدن و ژرف‌انديشي را از مخاطب مي‌گيرد و او را سطحي و ساده‌انگار بار مي‌آورد. به علاوه برخي از شاعران جوان و كم تجربه نيز با خواندن چنين آثاري، دچار اين تصور مي‌شوند كه سرودن شعر كوتاه به آساني امكان‌پذير و ميسر است و بدون مطالعه‌ي عميق و كسب تجربه، در اين وادي قدم مي‌گذارند.
اینجا قصد ندارم درباره‌ی خوبی یا بدی کوتاه‌سرایی، قضاوت کنم. قضاوت درباره‌ی قالب‌ها و تجربه‌های تازه در کوتاه‌سرایی را به گذشت زمان موکول می‌کنم که خود بهترین قاضی است. آنچه مسلم است این است که هر شعری، چه کوتاه و چه بلند، در هر قالب و ساختاری، اگر از جوهره‌ی شعری برخوردار باشد و بتواند با مخاطب ارتباط برقرار کند، شعر خوبی است.
به باور من، از سه قطعه ی ارسالی شما دوست عزیز، تنها قطعه‌ی آخر به مرز شعر نزدیک شده است و می‌توان آن را به عنوان شعری موجز پذیرفت. شعری که هم تصویر شاعرانه دارد، هم ساختار زبانی آن از نثر فاصله گرفته و هم حرفی برای گفتن دارد:
دور تا دور ما را شیشه‌های "در موقع اضطرار بشکنید" فرا گرفته است
از پشت شیشه نگاه می‌کنیم
و شکسته می‌شویم ...
کشف شاعرانه‌ی شما که حول محور «شکسته شدن» شکل گرفته و ارتباط‌های معنایی و لفظی چندگانه میان شیشه و شکستن با کل شعر، آن را زیبا و تأثیر گذار کرده است.
در قطعه‌ی اول و دوم این اتفاق رخ نداده است و شما در بیان شاعرانه‌ی آنچه در ذهن داشته‌اید، موفق نبوده‌اید.
شعر زیاد بخوانید و زیاد بنویسید و با وسواس و بی‌رحمانه شعرهای خود را اصلاح و بازنگری کنید. منتظر سروده‌های تازه‌ی شما هستیم.