نظمی با زبان گذشتگان

نقد:
همراه عزیز و تازه از راه رسیده خیر مقدم!
سه اثر ظاهراً کلاسیک از شما روبروی ماست. بارها آن‌ها را خواندم تا بتوانم تصمیم بگیرم چه بگویم و چه بنویسم تا دست کم شما را از همراهی با خود منصرف نکنم و ضمناً بیهوده هم شما را امیدوار نسازم کار آسانی نیست به هر حال خدا کند ویرانگری نکنم.
دوست عزیز! شما در موزون کردن کلام مهارت دارید و کلام را در هر وزنی و به هر قیمتی موزون می‌کنید که در جای خود ارزشمند است اما نکاتی را باید بدانید:
ابتدا این نکته که شما در عصر حاضر زندگی می‌کنید و با زبان امروزی سخن می‌گویید اما زبان آثار شما در قرون گذشته است چرا؟
نکته‌ی مهم دیگر این است که احتمالاً شما تفاوت شعر و نظم را نمی‌دانید و در این مجال تنها به معرفی و کاربرد و ارزش نظم می‌پردازم چون شما توان موزون کردن کلام را دارید.
نظم یعنی کلام موزون و دارای موسیقی که البته خوب می‌دانید که موسیقی هنری سوای شعر است که با شعر کلاسیک ما همراه شده و شعر کلاسیک ما را دو هنره کرده است ولی باید بدانید که اگر کلامی تنها موسیقی داشته باشد از گذشته تا به حال آن را نظم نامیده‌اند که البته ارزش خود را دارد چون کلام موزون دلنشین‌تر از ناموزن است و بهتر هم به حافظه می‌رود اما ارزش هنری شعری ندارد و بیشتر در داستان‌سرایی‌ها از آن استفاده شده است که البته آفرینش داستان خود هنری دیگر است که باید در نقد داستان از آن سخن گفت ولی کلام شما داستان نیست حرف‌هایی ساده است که موزون شده و گاهی هم به خاطر وزن از سادگی و روانی دور شده است.
دوست عزیز! من یکی دو بیت از ابیات شما را بی‌وزن می‌کنم ببینید چه باقی می‌ماند برای روشن شدن، یک بیت شعر را هم بی‌وزن می‌کنم تا ببینید هیچ اتفاقی برای آن نمی‌افتد و از شعریت ساقط نمی‌شود:
چنان ز پنجه‌ی بیداد شور نغمه گریخت
که بانگ چنگ به داد ترانه‌ای نرسید
شور نغمه چنان از پنجه‌ی بیداد گریخت که بانگ چنگ به داد هیچ ترانه‌ای نرسید
می‌بینید فضای روایت شده فضایی است که از آلات موسیقی و رفتار آنان سخن می‌گوید؛ باقی می‌ماند. که فضایی استعاری است و هیچ پیامی در ظاهر ندارد اما با نگاه خواننده به تأویل می‌رود و به معنا و احساسی که خواننده دوست دارد می‌رسد و به تعداد خوانندگان هم معنا و احساس در بر دارد. این است ماهیت شعر چه موزون باشد چه نباشد.
حال بعضی از ابیات شما را بی‌وزن می‌کنیم اگر روان باشد شعار داده است یعنی یک پیام آشکار را فریاد کرده است:
عنوان شعر اول : مغرور

مغرور را افتاده بین اندر دو عالم بر زمین
هم شرط لازم باشد و هم شرط کافی در یقین
مغرور را در(اندر) دو عالم بر زمین افتاده ببین. شرط لازم و کافی در یقین است.
فرض کنید پیامی روان در این عبارت است که نیست چون من هنوز نفهمیدم چه می‌خواهید بگویید ظاهراً می‌خواهید بگویید مغرور بر زمین می‌خورد نه دنیا دارد نه آخرت و این ادعا شرط لازم و کافی است فرض کنید که این پیام به خواننده منتقل شود خوب پیداست که شعار داده‌اید و بیانیه صادر کرده‌اید و خیلی هم که خوشبینانه برخورد کنیم سخنی حکیمانه است که موزون شده پس نظم است.
پرهیز باید زین صفت دوری کن از این من منت
این من منانت عاقبت ماری است یک سر در کمین
از این صفت پرهیز باید کرد از این من من کردن دوری کن این من منان تو عاقبت ماری یک سر در کمین است.
باز هم اگر بپذیریم که روان است که نیست شعاری بیش نیست و نظم است البته اگر روان و سلیس می‌بود که نیست.
دوست عزیز! بقیه‌ی بی‌وزن کردن‌ها به خودتان می‌سپارم تا خویشتن به داوری عادلانه برسید و تصمیم بگیرید که می‌خواهید شاعر و هنرمند باشید یا یک ناظم و دوباره یادآور می‌شوم که نظم داستان ارزشمند است ولی نظم شعار کاربردی مقطعی دارد و یک بار مصرف است.